Kremy SPFy działają pochłaniając i rozpraszając promieniowanie UV – zarówno UVB jak i UVA. Więc skoro promieniowanie UVB niezbędne jest do syntezy witaminy D3 w skórze, to kremy z filtrem blokują jej syntezę? To bardzo popularne uproszczenie i szkodliwy mit. Dzisiaj chętnie się z nim rozprawię w oparciu o najnowszą wiedzę naukową.

Jak powstaje witamina D i do czego jest nam potrzebna?

Witamina D3 powstaje w wyniki syntezy zachodzącej w skórze, która zapoczątkowana jest przez promieniowanie UVB. Witaminy D1 i D2 pozyskujemy z pożywienia (ryby morskie, oleje, produkty pochodzenia zwierzęcego).

Niedobór witaminy D powoduje między innymi: przewlekłe osłabienie, problemy ze snem, wypadanie włosów, osłabienie mięśni, zębów, krzywicę, trudności z utrzymaniem prawidłowej masy ciała oraz problemy ze zdrowiem psychicznym.

Źródło grafiki: “Vitamin D and cardiovascular disease: Is the evidence solid?” Ibhar Al Mheid i inni

Z czego wynikają niedobory witaminy D?

W Polsce między 90 a 95% osób ma niedobory witaminy1. Tak duże niedobory witaminy D to wypadkowa m.in. położenia geograficznego (nieco mniejsze niedobory mają np. Hiszpanie, ale nadal mają!), zmiana stylu życia (dużo czasu spędzanego w 4 ścianach, niewiele ruchu na zewnątrz), ubogiej diety w żywność zawierającą witaminę D.

Według aktualnej wiedzy zaleca się suplementację witaminy D dla wszystkich grup wiekowych, także dla niemowląt. Dorośli w wieku 19-65 lat powinni przyjmować 1000-2000 IU dziennie. Dobrze jest wykonać badania krwi, oznaczyć poziom witaminy D i w porozumieniu z lekarzem (!) dobrać odpowiednią dla nas dawkę. Łykanie dużych dawek na własną rękę jest szkodliwe. Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, a do takich należy witamina D, nie są łatwo wydalane z moczem, a ich nadmiar gromadzi się w tkance tłuszczowej, powoduje uszkodzenia m.in. nerek, zwapnienie tętnic, nudności.

“Kąpiele słoneczne przez 15–30 min dziennie z niezakrytymi przedramionami i nogami w godzinach od 10.00 do 15.00 od początku maja do końca września mogą być wystarczające, ale dodatkowa suplementacja w podanej wyżej dawce jest rekomendowana i bezpieczna”2.

Kremy SPF nie powodują niedoborów witaminy D

Za niedobory witaminy D nie odpowiada jednak stosowanie kremu SPF. Zgodnie z wiedzą naukową, synteza witaminy D zachodzi mimo używania kremu z filtrem3.

Jednocześnie promieniowanie UV (oraz łóżka opalające) zostały zaklasyfikowane przez Międzynarodową Agencję Badań nad Rakiem (IARC) jako rakotwórcze dla człowieka4. Co trzeci zdiagnozowany nowotwór to rak skóry. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV prowadzi do problemów zdrowotnych, skórnych, upośledza układ odpornościowy i negatywnie wpływa na wzrok5.

Dlaczego kremy SPF nie blokują syntezy witaminy D?

Tak, kremy SPF ograniczają ilość promieniowania UVB i UVA docierającego do skóry. ALE!

Żaden krem SPF nie blokuje 100% promieniowania. Nawet nakładając tyle, ile trzeba, nie ma możliwości zablokowania produkcji witaminy D. Większość społeczeństwa nie nakłada wymaganej ilości, aby uzyskać faktor SPF deklarowany na opakowaniu.

Źródło: “Sunscreen use optimized by two consecutive appliication”, Ida M. Heergordt, Linnea R Torsners, i i inni

W jednym z badań6 sprawdzono, jak w rzeczywistości wygląda aplikacja kremu z filtrem na ciało. Średnio badani nakładali 0,6 mg na 1cm2 skóry po jednokrotnej aplikacji i 1,1mg po podwójnej, nadal zostawiając miejsca ze zbyt małą ilością. Prawidłowa aplikacja to 2mg na 1cm2 skóry w jednej aplikacji (około 30g! spfu na ciało!). Czyli dopiero w drugiej aplikacji nałożono w sumie nieco ponad 50% wymaganej ilości.

Od prawej: ciało bez kremu SPF, ciało po jednokrotnej aplikacji przez badanego, ciało po dwukrotnej aplikacji kremu SPF

Według badań aplikacja mniejszej ilości filtra niż wymagane 2mg na 1cm2 skóry zmniejsza ochronę liniowo. Czyli np. aplikując 1mg na 1cm2 skóry (50%) zamiast SPF 50 otrzymamy SPF 257.

Stosowanie kremu SPF to nie jest wcale częsta praktyka…

Zdecydowana większość społeczeństwa nie stosuje kremów z filtrem! Niestety nie mamy statystyk używania kremów z filtrem dla Polaków, ale nie sądzę, aby były one bardziej optymistyczne niż dla USA.

Według ankiety8 przeprowadzonej w 2022 roku na ponad 1000 Amerykanów, cały rok krem SPF aplikuje 31%, ankietowanych 58% jedynie w miesiące letnie, a 11% nie używa wcale. SPFy częściej regularnie noszą kobiety niż mężczyźni. Jednak jak już noszą to… głównie na twarzy, a jeśli na ciało, to na niektóre partie odkrytego ciała (35% aplikuje na całość). 12% wybiera SPF 70+, 36% SPF 50, 13% – SPF 45, 33% – SPF 30, 5% SPF 15 lub mniej, a 1% olejki do opalania. 39% aplikuje SPF jedynie jednokrotnie, nie reaplikuje przebywając nawet na zewnątrz.

Fotoprotekcja to nie tylko smarowanie się kremem z filtrem!

Fotoprotekcja i mądre korzystanie ze słońca, to nie tylko regularne używanie kremu z filtrem z reaplikacją. To także:

  • unikanie nadmiernej ekspozycji przy największym nasłonecznieniu (szukaj cienia!)
  • noszenie nakrycia głowy, parasolek UV, daszków ochronnych
  • noszenie okularów przeciwsłonecznych (UV400, kategoria 3 lub 4)
  • noszenie odzieży ochronnej, najlepiej UPF (to taki SPF dla ubrań)
  1. ”Vitamin D Knowledge, Attitudes and Practices of Polish Medical Doctors” Zgliczyński, Rostkowska, Sarecka-Hujar [2021] ↩︎
  2. ”Aktualne zalecenia w Polsce dotyczące suplementacji witaminy D” Kuciński, Fryska, Wołejko i inni, www.monz.pl ↩︎
  3. „Optimal sunscreen use, during a sun holiday with a very high ultraviolet index, allows vitamin D synthesis without sunburn” Young, Narbutt, Harrison i inni ↩︎
  4. https://www.iarc.who.int/media-centre-iarc-news-32/ ↩︎
  5. https://www.who.int/data/gho/data/themes/topics/topic-details/GHO/ultraviolet-(uv)-radiation ↩︎
  6. „The long way towards the ideal sunscreen—where we stand and what still needs to be done” Osterwalder, Herzog ↩︎
  7. ”Application of sunscreen − theory and reality” Petersen, Wulf [2013] ↩︎
  8. raport Advanced Dermatology “Sunscreen use in 2022” ↩︎